Khi nhắc đến ẩm thực của xứ Phù Tang, ai cũng nghĩ ngay đến sự đa dạng và cầu kỳ không chỉ trong cách chế biến mà còn trong cả cách bài trí và thưởng thức món ăn. Từ những trải nghiệm trong một thời gian dài học tập và lui tới Nhật Bản nhiều lần, nhà nghiên cứu văn hóa Trần Đức Anh Sơn đã đúc kết được một lẽ rất ngắn gọn nhưng cũng đầy chính xác về nền ẩm thực của quốc gia này: “Món ăn Nhật Bản là sự kết tinh của ba yếu tố: NGON, LÀNH và ĐẸP”. DIVA Gốm Sứ xin được lược trích một số nội dung trong bài viết của ông.

Vẻ đẹp trong bài trí ẩm thực Nhật Bản

Trước hết là tính NGON

Nhật Bản nổi tiếng với nhiều món ăn ngon và đắt tiền nhưng song song đó có nhiều món ăn hàng ngày tuy bình dân nhưng hoàn toàn xứng với chữ NGON. Chẳng hạn như ba món YAKI độc đáo: YAKISOBA, YAKINIKU và TAKOYAKI. Yaki là cách người Nhật đọc chữ  燒 (âm Hán – Việt là “thiêu”), nghĩa là “nướng”.

YAKISOBA là món mì sợi làm bằng bột kiều mạch, được “nướng” trong chảo với các loại thịt, hải sản, rau quả, và gia vị. Hầu hết những nơi phục vụ YAKISOBA đều thiết kế các “chảo nướng” bằng gas ngay tại bàn ăn. Khi thực khách gọi món, người phục vụ sẽ mang nguyên liệu đến chế biến YAKISOBA ngay tại bàn. Cách chế biến YAKISOBA cũng rất hấp dẫn: Sau khi làm nóng chảo, người phục vụ cho các sợi mì soba lên nướng, sau đó cho thêm thịt heo ba chỉ, tôm, mực, bắp cải, cà rốt, bột cá thu, lá húng quế khô, nước sốt vào, nhưng tuyệt đối không dùng dầu ăn. Sau khoảng 10 phút, mùi mì nướng, thịt nướng, mùi gia vị thơm lừng của món ăn khiến thực khách chưa ăn cũng đã thấy “nức mũi” rồi.

Món Yakisoba thơm ngon

YAKINIKU là món thịt nướng, mới du nhập vào Nhật Bản từ đầu thế kỷ XX. Khi phục vụ món này, nhà hàng ướp sẵn gia vị vào các loại thịt heo ba chỉ, bắp bò, lòng heo, sách bò, tim gan heo,… và chuẩn bị thêm có nhiều thứ rau quả như bí đỏ, cà tím, ớt ngọt nướng, tỏi,… rồi mang ra bàn để thực khách tự nướng lấy. Ăn kèm với YAKINIKU thường là món KIMCHI Hàn Quốc cay xé lưỡi, cùng với canh tương MISOSHIRU và cơm trắng.

Yakiniku là món nướng hấp dẫn tại Nhật Bản

TAKOYAKI là món bánh nướng nhân bạch tuộc rất ngon lành. Bạch tuộc cắt nhỏ trộn với nước, bột gạo, trứng gà, hành lá, gia vị… thành một thứ hỗn hợp sền sệt. Sau đó, dùng thìa múc hỗn hợp này cho vào chảo nướng, tạo thành những “viên” bánh ngon tuyệt. TAKOYAKI có trong thực đơn của các nhà hàng, nhưng thú vị nhất vẫn là thưởng thức TAKOYAKI trên những phố đêm ở Osaka.

Món bánh nướng nhân bạch tuột Takoyaki

Món ăn đắt tiền nhất ở Nhật Bản có lẽ là SHABU-SHABU – lẩu bò nhúng, làm từ thịt bò Kobe, cùng với các thứ rau củ đặc trưng của Nhật Bản. Thịt bò Kobe là thứ thịt bò đắt nhất thế giới, vì những chú bò này được nuôi dưỡng bởi chế độ chăm sóc đặc biệt: được ăn loại cỏ tươi và sạch nhất, được massage cho tan bớt mỡ, được nghe nhạc cổ điển,… Vì thế, một ký thịt bò Kobe loại thượng hạng có giá tới 2.000 USD. Và đó là thứ thịt dùng để làm món SHABUSHABU. Vị rất ngon, ăn một lần là nhớ mãi.

Shabu-shabu – Món ăn được xem là đắt nhật Nhật Bản

Bên cạnh đó, người Nhật cũng có các món ăn ngày Tết rất đặc trưng như OMOCHI, TOSHI-KOSHI SOBA, OZONI, ODEN… OMOCHI là bánh dày của người Nhật, làm bằng bột nếp. TOSHI-KOSHI SOBA là món SOBA ăn mừng năm mới, được ăn với NORI (rong biển khô), hành lá, chấm với xì dầu và chỉ ăn vào lúc giao thừa. Còn ODEN là món ăn nước gồm thịt gà, khoai sọ, trứng, củ cải, củ sen, dùng trong bữa tiệc chiều 30 Tết. Qua sáng mồng một Tết thì họ dùng món súp rau mừng năm mới gọi là OZONI rồi mới ăn các món khác.

Toshi-koshi Soba – Món Soba mừng năm mới

Kế đến là tính LÀNH

Người Nhật rất thích ăn các thực phẩm tươi sống, điển hình là các loại hải sản sống, bên cạnh đó họ còn ăn trứng sống, gan bò sống và cả thịt ngựa sống. Ăn đồ tươi sống nhưng người Nhật hầu như rất khỏe mạnh và lại là dân tộc có tuổi thọ cao nhất thế giới. Đó là nhờ tính LÀNH trong món ăn Nhật Bản.

Sushi – Món ăn nổi tiếng nhất của Nhật Bản

Trong các món tươi sống của Nhật Bản, SASHIMI và SUSHI là hai món phổ biến nhất, cũng là đại diện tiêu biểu nhất của tính LÀNH trong ẩm thực Nhật Bản. SASHIMI được chế biến từ các loại hải sản tươi sống, phổ biến nhất vẫn là các loại cá và mực. Cá, mực được làm sạch, rồi cắt thành những miếng nhỏ dày khoảng 1 – 2 phân và loại bỏ hoàn toàn phần xương, da, vây. Khi chế biến, người Nhật tuyệt đối không dùng nước để rửa cá, mực mà chỉ lau bằng giấy mỏng. Những miếng SASHIMI này được ăn cùng với củ cải sống thái chỉ và chấm với xì dầu trộn WASABI. SUSHI là những vắt cơm nhỏ, bên trên có để một món đồ biển còn sống, bên ngoài thường bọc một lớp rong biển khô. Sushi khi ăn cũng chấm với xì dầu trộn WASABI.

Sashimi – Món ăn chế biến từ hải sản tươi sống

Tính LÀNH của món ăn Nhật Bản còn gắn liền với những món ăn chế biến từ rau quả, đặc biệt là từ đậu phụ. Kiểu ẩm thực này có gốc gác từ ẩm thực chay của Phật giáo Thiền tông, lan truyền ra ngoài dân gian và phát triển thành trường phái WASHOKU trong ẩm thực Nhật Bản. Đó là trường phái ẩm thực coi trọng các nguyên liệu từ thiên nhiên như rau củ, rong biển… và các chế phẩm từ thực vật như đậu phụ, dầu đậu nành… trong chế biến nhằm tăng cường sự bổ dưỡng và hạn chế những tác dụng không mong muốn của các món ăn từ thịt.

Sau cùng là tính ĐẸP

Người Nhật rất chú trọng yếu tố thẩm mỹ trong chế biến và bày biện món ăn vì họ có quan niệm ” ăn bằng mắt trước khi ăn bằng mũi và bằng miệng”. Trong nhiều món ăn, họ thường đưa thêm các thứ rau, củ, quả có màu sắc hài hòa vào với mục đích trang trí. Thậm chí trong những suất cơm hộp (bento) của thời đại công nghiệp, yếu tố trang trí món ăn cũng rất được chú trọng với những cánh hoa, chiếc lá làm bằng nhựa an toàn có màu sắc đẹp để lót thức ăn, hoặc tạo điểm nhấn cho món ăn thêm phần bắt mắt. Các dụng cụ dùng đựng thức ăn như chén, tô, đĩa, hay để ăn như thìa, đũa… cũng được chăm chút tỉ mỉ với những kiểu dáng, màu sắc rất độc đáo và tinh tế. Người Nhật quan niệm tính ĐẸP làm cho món ăn gia tăng hương vị và sự hấp dẫn, khiến thực khách cảm thấy ngon miệng hơn.

Hộp cơm Bento với cách trang trí ngộ nghĩnh

Bên cạnh đó, người Nhật cũng rất quan tâm đến việc bài trí phòng ăn, bàn ăn sao cho trang nhã, ấm cúng và mang tính thẩm mỹ cao. Bình hoa, cây cảnh, tranh, tượng và tác phẩm thư họa là những thứ thường được người Nhật lựa chọn rất kỹ lưỡng để đưa vào bài trí ở phòng ăn, biến không gian thưởng thức ẩm thực trở thành một không gian nghệ thuật sang trọng nhưng cũng đầy gần gũi, thân tình, nhờ đó mà bữa ăn trở nên ngon hơn, ý vị hơn cũng như tình cảm giữa người với người cũng được thắt chặt hơn.

Một nhà hàng Nhật Bản với cách bài trí phòng ăn ấm cúng, ấn tượng

Vân Nguyễn (Theo Trần Đức Anh Sơn – Ảnh: Internet)